AMARO FREITAS

Wat Amaro Freitas drijft in het leven is ervaring. In 2020 werd de pianist, afkomstig uit de Braziliaanse kuststad Recife in het noordoosten, aangetrokken door Manaus, gelegen in het Amazonebekken, ongeveer 4600 kilometer naar het westen. Zijn ervaring in dit weelderige woud leidde hem naar een nieuw domein van muzikale creatie, geworteld in magie en mogelijkheden, en getemperd door een gevoel van verantwoordelijkheid voor de schatten van de aarde en een verbinding met de Sateré Mawé-indigene gemeenschap. Essentieel voor de ervaring van Freitas was het behouden van een waar kennisuitwisseling. Volgens Freitas brengt hij in het resulterende album, Y’Y, « eerbetoon aan het bos, vooral het Amazonewoud, en de rivieren van Noord-Brazilië: een oproep om te leven, te voelen, te respecteren en voor de natuur te zorgen, deze als onze voorouder te erkennen. »

Hij vervolgt: « Het is ook een waarschuwing over de noodzaak om ons bewust te zijn van de impact die we veroorzaken, gebaseerd op de concepten van beschaving en moderniteit die ons verwijderen van deze verbinding, en van het belang daarvan voor de balans van het leven op de planeet. » Naast een oproep aan de natuur, drukt Y’Y lessen uit die Freitas in de Amazone heeft geleerd over de gloeiende kracht van betoverde geesten die ingrijpen ten behoeve van de gemeenschap in tijden van strijd.

Nummers zoals « Mapinguari (Encantado da Mata) » en « Uiara (Encantada da Água) – Life and Cure » vertellen de legendes van krachtige geesten, waaronder het verhaal van de Mapinguari, « een hongerige, harige reus met één oog en een enorme mond bij zijn navel, [die] door het bos zwerft op zoek naar voedsel », volgens Freitas. Het nummer bevat het brommende, dreigende geluid van de donderdrum. Ondertussen wordt « Uiara » door Freitas beschreven als een andere naam voor de roze rivierdolfijn. Het woord zelf betekent « de dame van het water » of « moeder van het water » in Tupi-Guarani.

Hoewel het bouwen van een album rond een ervaring zo ver van zijn huis in Recife lijkt te zijn, is het werk in feite fundamenteel verbonden met zijn eerdere discografie. « Het proberen te redden van dingen die voorafgingen aan de kolonialiteit », merkt hij op, is een thema dat al jaren in het werk van Freitas verweven zit. Door gewoon naar de titels van zijn laatste drie projecten te kijken: Rasif (een volksnaam voor Freitas’ geboorteplaats), Sankofa (een Ghanees woord dat ruwweg vertaald kan worden als « lessen uit het verleden gebruiken terwijl we vooruitgaan »), en nu Y’Y (een woord uit de Sateré Mawé-dialect, een inheemse voorouderlijke code die water of rivier betekent), zie je thema’s die niet in het Portugees of Engels worden gesproken, maar die deel uitmaken van de constructie van een veel meer verbonden sociaal concept. Het is dan ook geen wonder dat hij ervoor koos om dit voorouderlijke weten op zo’n betekenisvolle manier in dit project te verweven.

Op het titelnummer « Y’Y », dat Shabaka Hutchings op fluit in een duo bevat, proberen ze « de voorouderlijke kracht van de ontmoeting van deze wateren om te zetten in twee tegengestelde bewegingen », merkt hij op, en in elke beweging weerklinken echo-achtige vocalisaties als oude gezangen.

Ondertussen is « Mar de Cirandeiras » een eerbetoon aan de cirandeiras, « een levend cultureel erfgoed van zijn thuisstaat Pernambuco ». De ciranda is een traditionele dans waarbij mensen elkaars handen vasthouden en in een cirkel bewegen. Hij noemt het nummer een « indruk van het ervaren van een ciranda op het strand, in Tamaracá, in Recife Antigo, maar niet per se de ciranda-ritmes spelend. En het brengt een eerbetoon aan de zee en, op een manier, creëert het een verbinding waarin iedereen gelijk is in die ciranda. Ik denk ook dat de harmonie een verbinding heeft met de muziek van John Coltrane », terwijl het zich richt op een onconventionele harmonische structuur. Op dit soulvolle nummer, vergezeld door gitarist Jeff Parker, zingt Freitas en speelt hij een warme Fender Rhodes-piano, evenals een akoestische piano. Het nummer straalt gewoon als de zon op de zee.

Parker merkte op dat hij Freitas voor het eerst hoorde « in Ierland op het Cork Jazz Festival in oktober 2021, waar we allebei optraden. Hij speelde met zijn trio en ik was onder de indruk van de complexe ritmes en harmonieën die hij speelde. Hij speelde in twee verschillende meters, één in elke hand. » Hij voegde eraan toe: « Ik was vereerd dat ik werd gevraagd om een nummer op zijn album op te nemen. De melodie van ‘Mar de Cirandeiras’ is zo mooi om te spelen en het was makkelijk om een goede mix te vinden met zijn pianogeluiden. Ik hou echt van het etherische middenstuk met de majeur 7-akkoorden die bewegen in grote derden. »

Voor « Gloriosa » wordt Freitas vergezeld door harpiste Brandee Younger, en weer wordt een andere betovering ontgonnen. Op deze opname eert Freitas zijn moeder, Rosilda, die hem sinds zijn kindertijd muzikaal heeft geïnspireerd. « ‘Encantados’ viert de Afrikaanse diaspora en versterkt hoe tradities deel uitmaken van ons DNA, of het nu gaat om de manier waarop we spelen en verbinden met onze wortels, of hoe we geluid begrijpen als een krachtig voorouder », zegt de artiest over het laatste nummer van het album. Het nummer bevat de iconische drummer Hamid Drake, Hutchings op fluit, en Aniel Someillan op akoestische bas. Het verwijzen naar het idee van betovering terwijl betoverde wezens worden opgeroepen « was iets heel belangrijks in dit proces », en in plaats van een specifieke betekenis aan het geheel van het werk toe te wijzen, wil Freitas uiteindelijk dat luisteraars « geraakt worden door de geesten, de betoverde geesten van het bos. »

Terwijl de A-kant van Y’Y dient als een uitdrukking van verbinding met de aarde en de voorouders, dient de B-kant als bewijs van verbindingen tussen de wereldwijde zwarte avant-garde jazzgemeenschap. Shabaka Hutchings komt uit de rijke Londense scène, harpiste Brandee Younger komt uit de legendarische jazzscene van New York City, bassist Aniel Someillan heeft Cubaanse afkomst, terwijl gitarist Jeff Parker en drummer Hamid Drake afkomstig zijn uit de diepe traditie van avant-garde jazz in Chicago. Dit album is een artistiek gesprek tussen die tradities, geworteld in de unieke geluiden en rituelen die te vinden zijn in de Afro-Braziliaanse en inheemse culturen.

Line up :Amaro Freitas piano,
Sidiel Vieira contrabas,
Rodrigo Braz drums.